Cel wychowania cz. 16

Właśnie ta zdolność doskonalenia się, ta rozwojowość, doskonałość, jeżeli można tak przetłumaczyć francuski wyraz pei fectibilito, stanowi najcenniejszą cechę człowieczeństwa, najistotniejsze znamię ludzkiej godności. Ciągłe przeobrażanie się warunków społecznych jest zarazem i wynikiem i czynnikiem tego gatunkowego rozwoju. Dzisiejsi ludzie nie są takimi, jak wczorajsi, dla tego, że żyją w innych niż oni warunkach, (wśród innych pojęć, zwyczajów, urządzeń społecznych i ekonomicznych), a właśnie dla tego, że są inni, stworzą nowe warunki dla ludzi jutra, t.j. dla dzisiejszych dzieci. Udział różnych osobników w tej wspólnej pracy rozwojowej jest bardzo nierówny, a zbyt dokładne przystosowanie danej jednostki do warunków dzisiejszych, tj. skazanych na nieuchronny stopniowy zanik, czyni ją zarazem niezdolną do współudziału w tej pracy, jak i do współuczestniczenia w jej wynikach, redukuje je zdolność rozwoju – jej doskonałość.

Ważną jest niezmiernie rzeczą, byśmy, wychowując dzieci, pamiętali o tym, że mają one być ludźmi jutra – a nie chwili dzisiejszej, byśmy się w ich wychowaniu z tym faktem liczyli.