Rozszerzanie się ciał stałych cz. 1

Oprzyjmy sztabkę metalową długości co najmniej 30 cm., na dwóch słupach drewnianych, przy czym jeden jej koniec przyciśnijmy ciężarkiem, pod drugi zaś podłóżmy w poprzek dużą igłę, uchem ku przodowi zwróconą. Gdybyśmy teraz przesunęli sztabkę po igle, to igła, popychana z góry przez sztabkę, zaczęłaby się w kółko obracać. Ale przy powolnym ruchu sztabki i igły moglibyśmy obracania się igły nie zauważyć. Dla uwidocznienia ruchu igły, pod wpływem przesuwającej się na niej sztabki, należy przykleić lakiem do uszka igły, lekki pręcik, a wtedy nawet drobne poruszenie się igły wywoła już bardzo widoczny ruch pręcika.

Im dłuższa jest wskazówka, tern wyraźniejsze będzie jej działanie. Nadawszy wskazówce położenie pionowe, podstawiamy pod sztabkę dwa palniki spirytusowe. Po paru minutach od razu zauważymy, że wskazówka przechyliła się wyraźnie na prawo. Widocznie igła musiała się obrócić, skoro wskazówka, do niej przyklejona, zmieniła swoje położenie. Sztabka podczas ogrzewania wydłużała się, przesuwając się po leżącej pod nią igle i tym samem wprawiając ją w ruch, a także i wskazówkę z nią złączoną. A więc w ten sposób przekonaliśmy się, że ciało (metal w danym przykładzie) przy ogrzewaniu wydłuża się.