Charakter jako cel wychowania cz. 10

Wpłynęło to głęboko na całość kultury duchowej współczesności, odebrało jej jedność i zwartość i siłę, obniżyło jednostkę i poziom społecznego życia. Estetyka usiłowała zastąpić etykę, a poczucie piękna wiaro w sens i wartość bytu. Rozum nie może stworzyć ontologii, która nie była by pianą na fali życia, a jeżeli kogo nie przekonało o tym wiekowo ludzkości doświadczenie, próżno mu tego dowodzić. Gdy obserwujemy i badamy świat organiczny w ogóle a świat dziecięcy w szczególności, uderza nas silnie bezpośredniość i dogmatyczność procesu życiowego. Coraz więcej zjawisk będziemy rozumieli tutaj, a nawet gdybyśmy poznali dokładnie wszystko, co jest do poznania, nie potrafimy nigdy na język rozumu, na formuły nauki przełożyć powyższego faktu. Wymyka się on z pod skalpela rozumu tak samo jak wymyka się z pod niego odczuwanie piękna.

„Wiara jest istotnym sensem życia” – mówi gdzieś Tołstoj. Pomijając wnioski, które stąd wysnuwa ten pisarz, pomijając podany przezeń sposób rozwiązania zagadnienia kultury współczesnej, sposób uproszczony, polegający na ryczałtowym wprost odrzuceniu tego, co nie odpowiada jego mierze, tkwi jednak w zdaniu tym głęboka prawda psychologiczna.