Cel wychowania cz. 3

Pianista i górnik, hafciarka i robotnica polna nie mogliby się pomieniać na ręce i nadal się swej pracy oddawać. Jakkolwiek i w późniejszym wieku zmiana zajęcia tego rodzaju przekształcenia wywołuje, nigdy one jednak nie mogą być tak gruntowne i tak stałe, jak te, którym podlega organizm w epoce swego wzrostu i dojrzewania, w fazie swego „stawania się“.

To, co się powiedziało o fizycznym rozwoju człowieka, odnosi się zupełnie w tym samym stopniu i z tych samych powodów do jego psychicznego rozwoju. I psychicznie istota ludzka, przyszedłszy na świat, jest zupełnie nierozwiniętą i niezdolną do spełniania tych funkcji, które treść jej życia stanowią i tu również powiedzieć trzeba, że jakkolwiek może zdawać sobie sprawę ze swych zmysłowych wrażeń, tworzyć wyobrażenia o świecie zewnętrznym, łączyć je, wysnuwać z nich wnioski, to jednak tego nie umie z braku wprawy czyli ćwiczenia i najprostsze czynności psychiczne przedstawiają dla niej wielką trudność dla tego, że odpowiednie organy są w stanie bardzo nierozwiniętym.