Cel wychowania cz. 13

Pominąwszy już to, że są warunki, do których się człowiek w ogóle przystosować nie może, gdyż są dla jego egzystencji zabójcze, np. nadmiar pracy, brak odżywiania, światła, powietrza itd., przystosowywanie się istoty żyjącej do warunków zewnętrznych nie zawsze jest czynnikiem rozwojowym, lecz czasem wywołuje rozwój wsteczny, zanik i upadek. Przykłady tego widzimy nawet w świecie zwierzęcym, np. zanik wzroku u zwierząt, które zmuszone zostały do życia pod ziemią. Liczniejsze znacznie, choć mniej uderzające spotykamy w świecie ludzkim, gdzie również niezmiernie często redukowanie potrzeb dla utrzymania pożądanej równowagi, oraz przystosowanie się do niepomyślnych warunków uboży istotę ludzką o pewną ilość ważnych cech, które by ją na wyższym szczeblu rozwoju utrzymać lub na niego podnieść mogły. Życie tych ludzi, dla których cały świat umysłowych i estetycznych rozkoszy nie istnieje, dla których maximum szczęścia polegać musi na zaspokojeniu najgrubszych potrzeb organizmu, można porównać właśnie do egzystencji tych zwierząt, które się przystosowały do swych nor podzieziemnych i nie posiadają wzroku, ale go też nie potrzebują.